บทความวิจัย

การศึกษาความชุกและปัจจัยเสี่ยงของการเกิดภาวะตับอักเสบในผู้ป่วยวัณโรคโรงพยาบาลพิมาย จังหวัดนครราชสีมา  The Study of Prevalence and Risk Factor of Hepatitis in Pulmonary Tuberculosis Patients Phimai Hospital, Nakhon Ratchasima

จารุตฒ์ ตันตราภรณ์
    โรงพยาบาลพิมาย จังหวัดนครราชสีมา. พิมาย. นครราชสีมา. (2566)

บทคัดย่อ/Abstract

งานวิจัยนี้เป็นการศึกษาเชิงพรรณนาและระบาดวิทยาเชิงวิเคราะห์ มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาความชุกของภาวะตับอักเสบในผู้ป่วยวัณโรคปอด และศึกษาปัจจัยเสี่ยงที่สัมพันธ์กับการเกิดภาวะตับอักเสบของผู้ป่วยวัณโรคปอด กลุ่มตัวอย่างเป็นผู้ป่วยวัณโรคปอดเสมหะพบเชื้อที่รับการรักษาที่โรงพยาบาลพิมาย เก็บรวบรวมข้อมูลจากรายงานการรักษาผู้ป่วยวัณโรคในคลินิกวัณโรคโรงพยาบาลพิมาย ช่วงปีงบประมาณ 2563-2565 จำนวน 253 ราย จากผู้ป่วยวัณโรคทั้งหมด 623 ราย (ร้อยละ 40.61) วิเคราะห์ข้อมูลด้วยสถิติเชิงพรรณนาและ Multiple logistic regression ที่ระดับ 0.05 นำเสนอค่า Adjusted Odds Ratio (aOR) พร้อมช่วงความเชื่อมั่น 95% confidence interval (95%CI) และ p-value

ผลการวิจัยพบว่าผู้ป่วยวัณโรคมีผลเสมหะพบเชื้อ 253 คน อายุระหว่าง 17-95 ปี อายุเฉลี่ย 54.83 ปี ส่วนใหญ่เป็นเพศชาย 183 คน (ร้อยละ 72.33) มีดัชนีมวลกายผอม จำนวน 124 คน (ร้อยละ 49.01) ดื่มแอลกอฮอล์ 56 คน (ร้อยละ 22.13) ใช้สูตรยามาตรฐาน (2HRZE/4HR) 196 คน (ร้อยละ 77.47) โรคประจำตัว ได้แก่ความดันโลหิตสูง 63 คน (ร้อยละ24.9) เบาหวาน 56 คน (ร้อยละ22.13) เอชไอวี 18 คน (ร้อยละ7.11) โรคไต 17 คน (ร้อยละ 6.72) ถุงลมปอดโป่งพอง 8 คน (ร้อยละ 3.16) โรคตับ 8 คน (ร้อยละ 3.16) โรคมะเร็ง 6 คน (ร้อยละ2.13) โดยพบว่า มีความชุกของการเกิดภาวะตับอักเสบในผู้ป่วยวัณโรคพบเชื้อร้อยละ 18.58 และพบว่าปัจจัยที่สัมพันธ์กับการเกิดภาวะตับอักเสบที่มีนัยสำคัญทางสถิติ ที่ระดับ 0.05 ได้แก่ โรคตับ aOR = 19.8, 95% CI = 2.16-181.85, P-value =0.008 และโรคมะเร็ง aOR = 14.85, 95% CI = 1.51-146.42, P-value = 0.021 ดังนั้นควรมีการติดตามเฝ้าระวังอาการไม่พึงประสงค์จากการได้รับยาต้านวัณโรคอย่างเคร่งครัดและเพิ่มความตระหนักมากขึ้นในกลุ่มที่มีปัจจัยเสี่ยงต่อการเกิดภาวะตับอักเสบ เพื่อผลสำเร็จของการรักษาวัณโรค และคุณภาพชีวิตที่ดีของผู้ป่วย


คำสำคัญ : ผู้ป่วยวัณโรค; ภาวะตับอักเสบ; โรคตับ; โรคมะเร็ง

This study was descriptive and retrospective study with sampling of smear positive tuberculosis. The objective of study was to determine prevalence and risk factor of hepatitis in pulmonary tuberculosis patients Phimai hospital. And study the relationship of risk factors to hepatitis among these pulmonary tuberculosis patients. Data were collected between during October 1, 2019-September 30, 2022 smear positive tuberculosis patient 253 cases from total tuberculosis patient 623 cases (40.61%). Statistical analyses were conduct to examine factor association of hepatitis by descriptive statistic as well as Multiple logistic regression at the level of 0.05. Result was present with Adjusted Odd Ratio together with 95% Confidence interval (CI) and p-value.

The result of study was found 253 pulmonary Tuberculosis patient age between 17-95 mean 54.83, 183 men (72.33%), 124 thin body (49.01%), active alcoholic drinking 56 cases (22.13%), first-line antitubercular medications (2HRZE/4HR) 196 cases (77.47%), underlying diseases was hypertension 63 cases (24.9%), diabetes mellitus 56 cases (22.13%), anti HIV positive 18 cases (7.11%), chronic kidney disease (CKD) 17 cases (6.72%), chronic obstructive pulmonary disease (COPD) 8 cases (3.16%), liver disease 8 cases(3.16%), cancer 6 cases (2.13%)%). The prevalence of hepatitis in TB patient Phimai Hospital was found in 47 cases (18.58%). Risk factor associated with hepatitis with statistic significant at the level of 0.05 are liver disease (Adjusted OR = 19.8, 95% CI = 2.16-181.85, P-value =0.008) and cancer (Adjusted OR = 14.85, 95% CI = 1.51-146.42, P-value = 0.021). Therefore, all pulmonary Tuberculosis patient must be advise regarding adverse drug reactions before taking medicine to prevent the severity of symptoms early stage. To concern in risk group for success of cure and good quality of patient life.


keywords : Pulmonary tuberculosis patients; Hepatitis; Liver disease; Cancer

อ้างอิง

[1] Organization WH, Initiative ST. Treatment of tuberculosis: guidelines: World Health Organization; 2010.

[2] World Health Organization. Global tuberculosis control: WHO report 2011. Geneva: WHO press; 2011

[3] กองวัณโรค กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข. สาธารณสุข. แนวทางการสอบสวนควบคุมวัณโรค (ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2566). กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์อักษรกราฟฟิคแอนด์ดีไซน์; 2566.

[4] Division of Tuberculosis MoPH. National Tuberculosis Control Programme Guideline, Thailand 2021; 2021.

[5] เปี่ยมลาภ แสงสายัณห์. แนวทางการวินิจฉัยและการดูแลรักษาผู้ป่วยวัณโรคในประเทศไทย. นนทบุรี: กระทรวงสาธารณสุข; 2561.

[6] Organization WH. Global tuberculosis control: surveillance, planning, financing: WHO report 2008: World Health Organization; 2008.

[7] Organization WH. Global tuberculosis control: epidemiology, strategy, financing: WHO report 2009: World Health Organization; 2009.

[8] Health Product Vigilance Center. Spontaneous reports of adverse drug reaction 2022. กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์อักษรกราฟฟิคแอนด์ดีไซน์; 2566.

[9] Fernandez-Villar A, Sopena B, Fernandez-Villar J, et al. The influence of risk factors on the severity of anti-tuberculosis drug-induced hepatotoxicity. Int J Tuberc Lung Dis 2004; 8(12): 1499 - 505.

[10] KCB Tan. Appropriate body-mass index for Asian populations and its implications for policy and intervention strategies. Lancet 2004; 363(9403): 157 - 63.

[11] Krittiyanunt S, Sakulbamrungsil R, Wongwiwatthananukit S, et al. Risk Factors of Antituberculosis Drugs-Induced Hepatotoxicity in Thai Patients. Thai J. Pharm. Sci 2002; 26(3-4): 121-8.

[12] Molla Y, Wubetu M, Dessie B. Anti-tuberculosis drug induced hepatotoxicity and associated factors among tuberculosis patients at selected hospitals, Ethiopia. Hepat Med 2021; 13: 1-8.

[13] Subbalaxmi MV, Soanker R, Lakshmi AVJCDS. Evaluation of risk factors for development of anti-tubercular therapy induced hepatotoxicity: A prospective study. Current Drug Safety 2020; 15(3): 198-204.

[14] Teleman M D, Chee CB E, Earnest A, et al. Hepatotoxicity of tuberculosis chemotherapy under general programme conditions in Singapore. Int J Tuberc Lung Dis 2002; 6: 699 – 705.

[15] วิลาวัลย์ ทองเรือง. ภาวะพิษต่อตับจากยาต้านวัณโรค:อุบัติการณ์กลไกและ การจัดการ. ไทยเภสัชศาสตร์และวิทยาการสุขภาพ 2555; 4: 197 - 204.

[16] Ali Nihal. Malnutrition as an important risk factor for drug-induced liver injury in patients on anti-tubercular therapy: an experience from a tertiary care center in South India. Drug Discoveries and Therapeutics 2020; 14(3): 135-8.



ดาวน์โหลด